Икона Иисуса Христа «Спас в силах» - образ Христа Пантократора, написанный в 1408 году известным русским иконописцем - Андреем Рублевым
(1365 – 1430). Поэтому этот образ, считающийся исконно русским, есть во многих православных храмах и располагается он всегда в самом центре деисусного ряда иконостасов, над царскими вратами. Сам же Андрей Рублев, долгие годы живший в Троице-Сергиевой Лавре, считается одним из величайших русских иконописцев, который в 1988 году был канонизирован Русской Православной Церковью.
Образ «Спас в силах» имеет очень сложную и многозначную символику. Иисус здесь изображен посреди небесных сил - Херувимов, Серафимов, Престолов, Властей, Начал, а также в окружении четырех фигур - льва, тельца и орла и животного с человеческим лицом, относящихся к апокалиптическим событиям и являющихся прототипами 4 апостолов – Матфея, Марка, Луки и Иоанна. Сам Иисус на ней изображается в ореоле радужного сияния на фоне ряда геометрических фигур: красного ромба, на котором непосредственно изображен Спаситель, синей сферы (овала), поверх которой в своей очередь, изображен ромб и красного квадрата, который находится в основе всего изображения. Красный и синий цвета здесь символизируют земную и небесную природу Иисуса Христа, его человеческое и божественное начало.
Дни памяти иконы Иисуса Христа «Спас в силах», местонахождение оригинала и чтимые списки
Особое почитание иконы Иисуса Христа «Спас в силах» в русской православной церкви совершается в так называемые дни Спаса, а именно - 14 августа (день Спаса на воде, или Медовый Спас), 19 августа (день Преображения Господня, или яблочный Спас) и 29 Августа (день Спаса Нерукотворного). А также ввиду огромной значимости этого образа в православии, он почитается практически во все великоцерковные праздники.
Местонахождение оригинала образа и его чтимые списки
Икона с изображением «Спаса в силах» есть в большинстве русских православных храмах. Он расположен в центре иконостаса.
Первый же образ «Спаса в Силах», написанный Андреем Рублевым в 1408 году, сейчас находится в Государственной Третьяковской галерее и является основным прототипом, для всего иконографического ряда. Образ «Спаса в силах», написанный тем же Андреем Рублевым в том же 1408 году и сохранившийся до наших дней, можно увидеть также в иконостасе Успенского собора во Владимире.
Чуть позднее, примерно 1425–1427 году, Андрей Рублев совместно с художником Даниилом Черным написал такой же образ для иконостаса Троицкого собора Свято-Троицкой Сергиевой Лавры в подмосковном Сергиевом посаде, где художник прожил долгие годы. Икона и по сей день находится в этой обители.
Еще один очень древний и почитаемый образ, написанный в 1497 году, находится в иконостасе Кирилло-Белозерского монастыря в Успенском соборе.
Иконы с изображением «Спаса в силах», есть также в Государственном Русском музее в Санкт-Петербурге (середина 15-го века) и в собрании Британского музея в Лондоне (19 век).
В чём помогает и о чем молиться перед иконой Иисуса Христа «Спас в силах»?
Перед иконой «Спас в силах» Иисусу Христу молятся в любых даже самых отчаянных ситуациях – при тяжелых болезнях – душевных и телесных, потере близких людей и т.д.
Перед «Спасом в силах» также обращаются к Господу с просьбами о помощи, если раздирают душевные страсти, одолевают греховные и нечистые помыслы.
Молитва
Тропарь, глас 4-й
Днесь радостно ликует Церковь Русская, яко мати чада, прославляющи новомученики и исповедники своя: святители и иереи, царственныя страстотерпцы, благоверныя князи и княгини, преподобныя мужи и жены и вся православныя христианы, во дни гонения безбожнаго жизнь свою за веру во Христа положившия и кровьми Истину соблюдшия. Тех предстательством, Долготерпеливе Господи, страну нашу в Православии сохрани до скончания века.
Кондак, глас 3-й
Подобен: Дева днесь: Днесь новомученицы Российстии в ризах белых предстоят Агнцу Божию и со Ангелы песнь победную воспевают Богу: благословение, и слава, и премудрость, и хвала, и честь, и сила, и крепость нашему Богу. Во веки веков. Аминь.
Величание
Величаем вас, святии новомученицы и исповедницы Российстии, и чтим честная страдания ваша, яже за Христа претерпели есте.
Молитва
О, святии новомученицы и исповедницы Российстии: святителие и пастырие Церкве Христовы, царственнии страстотерпцы, благовернии князие и княгини, доблии воини, монаси и мирстии, благочестивии мужие и жены, во всяцем возрасте и сословии за Христа пострадавшии, верность Ему даже до смерти свидетельствовавшии и венец жизни от Него приявшии!
Вы во дни гонения лютаго, землю нашу от безбожных постигшаго, на судищах, в заточениих и пропастех земных, в горьких работах и всяких скорбных обстояниих образ терпения и непостыднаго упования мужественне явили есте. Ныне же, в раи сладости наслаждающеся, пред Престолом Божиим во славе предстоите и присно хвалу и ходатайство со Ангелы и всеми святыми Триединому Богу возносите.
Сего ради мы, недостойнии, молим вас, святии сродницы наши: не забудите земнаго отечества вашего, грехом каинова братоубийства, поруганием святынь, безбожием и нашими беззаконии отягченнаго. Умолите Господа Сил, да утвердит Церковь Свою непоколебиму в мире сем многомятежнем и лукавом; да возродит в земли нашей дух братолюбия и мира; да паки будем мы царское священие, род Божий, избранный и святый, присно с вами славящий Отца и Сына и Святаго Духа во веки веков. Аминь.
История и значение иконы Иисуса Христа «Спас в силах»
Впервые икона «Спас в силах» была написана в 1408 году великим русским иконописцем Андреем Рублевым на основе текстов Священного Писания. Эта икона, которая сегодня находится в Государственной Третьяковской галерее, является прототипом всех остальных образов этого типа.
Икону «Спас в Силах» Рублев написал, опираясь на откровение Иоанна Богослова,
в котором последний рассказал об последних временах и Апокалипсисе. Иисуса Христа Иоанн Богослов описал восседавшим на престоле в окружении радужного сияния, а вокруг престола сидели 4 шестикрылых животных, которые были «спереди и сзади исполнены очей»: первое из них было подобно льву, второе – тельцу, третье – имело лицо человеческое, а четвертое - напоминало орла. Все он славили Господа Иисуса Христа и взывали к нему: «Свят, свят, свят Господь Бог Вседержитель, который был, есть и грядет».
По центру образа Иисус предстает перед нами, как Судия на троне, который в одной руке держит Священное Писание, а вторая Его рука сложена в благословляющий жест. Иисус Христос на ней изображен на фоне красного ромба, ромб в свою очередь, нарисован поверх синего овала (сферы), а овал – поверх красного квадрата. На синей сфере изображены силы небесные бесплотные, а по углам большого красного квадрата изображены 4 апокалиптических животных, из откровения Иоанна Богослова.
Символика «Спаса в силах» представляет собой все библейское пророчество в концентрированном виде – Иисусу Христос, наш Бог, находится в центре вселенной и являет в себе соединение божественного и человеческого. Человеческое, или земное, изображено в виде красного квадрата (4 угла которого символизируют четыре стороны света и четыре стихии – землю, воду, огонь и воздух), божественное, или небесное, – в виде синей сферы, а красный ромб – символизирует божественный огонь. 4 животных же являются символами евангелистов – Матфея, Марка, Луки и Иоанна, которые распространили Слово Господне по всему свету. В синей сфере «Спаса в силах» изображаются Силы небесные, а также Господства и Власти. Все они являются вторыми по уровню, чинами небесной иерархии. Иногда на иконах этого ряда изображаются и высшие чины -Серафимы и Престолы.
Весь образ «Спаса в силах» символизирует ключевой момент всего Священного Писания и всего христианства, а именно - второе пришествие Христа. Именно ввиду своей апокалиптичности – этот образ является центральным в иконостасе любого православного храма.